شروین طاهری: روز تحلیف «جو بایدن» به عنوان پیرترین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا واقعا هم یک روز تاریخی برای آمریکا بود. البته نه آنطور که دموکرات‌ها مدعی‌اند به خاطر پایان یافتن دوران کابوس‌وار 4 ساله حکومت دیوانه‌ای به نام «دونالد ترامپ» بر مرکزیت سیاسی مغشوش واشنگتن و ایالاتی که از زمان جنگ داخلی یانکی‌ها در دهه ششم قرن نوزدهم میلادی هیچ‌گاه اینقدر متفرق نبوده‌اند. برعکس، این آمریکای رو به افول طی 4 سال اخیر در جهانی به‌شدت در حال دگردیسی، به قول معروف چنان ترامپیده که دیگر بازگشت آن به گذشته ممکن نیست. چنانکه پس از اشغال ۲ هفته پیش کنگره، معبد دموکراسی غربی توسط طرفداران رئیس‌جمهور مستقر در کاخ سفید، متفکری بانفوذ در قامت «ریچارد هاس» مجبور شد با اعترافی تلخ، بر آنچه یک دموکرات متفکر دیگر به نام فرید زکریا در دهه گذشته پیش‌بینی کرده بود مهر تایید بزند. 

رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا -مهم‌ترین مرجع ترسیم چشم‌انداز جهانی برای ایالات‌متحده- در واکنش به شورش ششم ژانویه ترامپی‌ها در واشنگتن، توئیت کرد: «اگر آغاز دوران پساآمریکا تاریخ مشخصی داشته باشد، مطمئنا امروز است». این به معنای تایید نظریه‌ای بود که زکریا، روزنامه‌نگار برجسته، زمانی که مشاور رسانه‌ای باراک اوباما بود در کتاب «جهان بعد از آمریکا» مطرح کرد. گویا همان‌طور که این استاد آمریکایی- هندی مسائل دیپلماتیک، مغز متفکر آن زمان نشریه تایم و مجری امروز سی‌ان‌ان، به قدرت رسیدن یک رنگین‌پوست در کاخ سفید را باور نداشت، خود باور نمی‌کرد پیش‌بینی‌هایش درباره افول نظام سیاسی و برتری جهانی اقتصادی آمریکا اینقدر سریع به وقوع بپیوندد.

صبح دیروز چهارشنبه 20 ژانویه (اول بهمن)، جوی خواب‌آلود - آنطور که ترامپ صدایش می‌کند- در حالی از خواب برخاست که حتی زوال ذهنی ظاهرا بسیار جدی‌اش نیز نمی‌توانست مانع از این شود که تصور کند در جهانی متفاوت چشم گشوده است. این پیرمرد 78 ساله در حالی روز تحلیفش را که قاعدتا باید شاد‌ترین روز زندگی یک آمریکایی باشد با اشک ریختن جلوی درب منزلش در ویلمینگتون دلاور آغاز کرد که ترامپ در ساعات پیش از ظهر با هوادارانش داشت خداحافظی می‌کرد، در حالی که قول بازگشت 4 سال دیگر به کاخ سفید را می‌داد. او سپس به همراه خانواده‌اش واشنگتن را ترک کرد تا برای نخستین‌‌بار در 150 سال اخیر، یک رئیس‌جمهور بدون حضور سلفش بالای تپه کپیتال، جلوی پلکان کنگره سوگند یاد کند. ترامپ اینگونه به همه یادآوری کرد با وجود تحریم سنگین رسانه‌ای و سیاسی خود و هوادارانش توسط حاکمیت نوین دیجیتالی و مالی آمریکا، طرد او توسط شاکله ۲ حزب اصلی و حتی متعاقب به قدرت رسیدن بایدن، آمریکای ترامپ همچنان به حیاتش ادامه می‌دهد. به عبارت دیگر، بایدن دیروز فقط به عنوان رئیس‌جمهور کشور ترامپ سوگند یاد کرد و بس.   در بهترین حالت بایدن، کشوری با جامعه‌ای دو پاره را به ارث می‌برد؛ ایالات‌متحده‌ای که طبق جدیدترین نظرسنجی موسسه تخصصی افکارسنجی ایپسوس (به طور مشترک با آکسیوس) 79 درصد شهروندانش معتقد به ازهم‌پاشیدن این ایالات به ۲ جبهه متخاصم آبی (دموکرات) و سرخ (جمهوری‌خواه-ترامپی) هستند. 

کشوری که 75 میلیون نفر از جمعیت 235 میلیون نفری واجد شرایط رای دادن آن، در انتخابات پاییز گذشته به یک مجنون تاجرمسلک رای دادند که بر اثر همنشینی با برج عاج‌نشین‌ها بخوبی می‌داند چه طبقه حاکم متزلزلی به لحاظ مشروعیت سیاسی و اجتماعی دارد. آن 75 میلیون نفر نماینده نیمی از جمعیت آمریکا هستند و همانطور که بارها در بلندگوهای حزبی و رسانه‌ای خود اعلام کرده‌اند فقط به نامزدشان ترامپ رای نداده‌اند، بلکه رای داده‌اند تا کشوری را که ملک طلق خود برمی‌شمارند، از دست آن نیم دیگر نجات دهند که قاطبه‌شان را آفریقایی و لاتین‌تباران و مهاجران آسیایی و همچنین همجنس‌بازان و دگرباشان جنسی و فکری تشکیل می‌دهند.  در چنین کشور دو پاره‌ای، طبق یک نظرسنجی متأخر دیگر که هفته پیش توسط موسسه ایپسوس منتشر شد، 39 درصد مردم اینکه علیه مقامات فاسد تسلیح شده و قیام مسلحانه کنند را حق قانونی خود و 17 درصد نیز وظیفه مشروع شهروندی‌شان می‌دانند که باید همین امروز آن را ادا کنند.  کشوری که طبق همان اظهارنظر معروف «ریچارد هاس» در آن «شاهد تصاویری هستیم که هرگز گمان نمی‌کردم روزی در آمریکا شاهد آن باشیم. در بعضی پایتخت‌های دیگر بله اما نه اینجا در آمریکا. بعید است از این پس، دیگران مثل قبل به ما نگاه کنند؛ احترام بگذارند، بترسند یا متکی شوند».

کشوری که دنیا نمی‌تواند یک‌شبه فراموش کند رئیس حکومت قبلی و منتخب نظام به اصطلاح دموکراسی پرطمطراقش، همین اواخر همسایه‌های جنوبی مکزیکی را دزد و قاچاقچی خوانده، کشورهای قاره آفریقا را به چاه توالت تشبیه کرده، قهرمان مبارزه با تروریسم در خاورمیانه را تروریست خطاب کرده و به شهادت رسانده، شیوخ عربی را گاو شیرده خوانده، اروپایی‌های زیر چتر پیمان ناتو را مفت خور دانسته و ویروس جهانگیر کرونا را «چینی» توصیف کرده است. خلاصه! ترامپ تا پیش از فرمان ۲ هفته پیش به هواداران افراطی‌اش برای اشغال معبد دموکراسی بر فراز تپه کپیتال، هیچ تپه دیگری را هم در چارگوشه عالم بی‌نصیب نگذاشته بود. 

دوران پساآمریکا یعنی عصری که آمریکا چنان درگیر مسائل داخلی خود شده که طبعا دیگر محور مسائل جهانی نیست. این مساله غامضی نیست کما اینکه یک روز پیش از تحلیف رئیس‌جمهور جدید در غیاب رئیس‌جمهور قبلی، نامزد بایدن برای وزارت امنیت داخلی ایالات متحده بدین موضوع اشاره می‌کند.  «آلخاندرو مایورکاس» در اظهاراتی در کمیته امنیت داخلی سنا گفته است: «تهدید ناشی از افراط‌گرایی داخلی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که وزارت امنیت داخلی با آن روبه‌رو است». او همچنین ۲ چالش اصلی دیگر دولت بایدن را عمل به وعده‌های انتخاباتی او برای بازنگری در محدودیت‌های مهاجرتی وضع شده توسط دولت ترامپ و مواجهه با موج گسترده‌ای از پناهجویان و مهاجران آمریکای لاتین و آمریکای مرکزی برشمرده که هم‌اکنون به مرزهای آمریکا و مکزیک هجوم آورده‌اند.  لازم به یادآوری نیست که مایورکاس، نخستین لاتین‌تباری است که در تاریخ 250 ساله تشکیل حکومت مستقل ایالات متحده، اداره امنیت داخلی این کشور را برعهده می‌گیرد. او متولد کوباست؛ جزیره‌ای متخاصم در جنوب شرق آمریکا که تا اواسط قرن گذشته حیاط خلوت اربابان آنگلوساکسون بود. حالا یک رعیت‌زاده کوبایی‌تبار، تقریبا به نیمی از جمعیت آمریکا که حامی ترامپ هستند، انگ افراط‌گرایی و تروریسم می‌زند، یعنی سفیدپوستان اروپایی‌تباری که عمدتا فرزندان نخستین اشغال‌کنندگان سرزمین‌های آبا و اجدادی سرخ‌پوستان آمریکای شمالی هستند. بله! این آمریکای استحاله شده‌ای است که بایدن منتخب دموکراسی آن در حالی در یک روز تاریخی روی کار می‌آید که 40 هزار نیروی نظامی و انتظامی تا بن دندان مسلح از ترس انبوهی از کسانی که با استناد به همان دموکراسی به نتیجه انتخابات اعتراض دارند، در واشنگتن حکومت نظامی برقرار کرده‌اند. با این همه «اف‌بی‌آی» تا ساعاتی پیش از برگزاری مراسم تحلیف در نیم‌روز 20 ژانویه، باز هم از تحرکات تروریستی 17 گروه میلیشیای اصلی در سراسر ایالات و بویژه در خود پایتخت وحشت داشت و به دنبال نفوذی‌های آنها در میان صفوف پلیس و گارد ملی می‌گشت. باید دید بایدن با توپ و تانک و مسلسل چگونه می‌خواهد طبق مدعای خود و لیبرال‌های حامی‌اش، دموکراسی به فنارفته آمریکای ترامپ را به آن بازگرداند. آنچه مشهود است بایدن و غول‌های دیجیتالی و رسانه‌ای سوار بر او چون گوگل، فیسبوک و توئیتر که حاکمیت را از ساختار سیاسی به سرقت برده‌اند، در هفته‌های اخیر با سانسور و تحریم رئیس‌جمهور مستقر و حامیانش، آزادی بیان را که طبق قانون اساسی ایالات‌متحده، چهارمین رکن دموکراسی است به محاق برده‌اند.  فراتر از نمایش حکومت نظامی، از همان روز تحلیف اما کودتای رسانه‌ای و سیاسی دموکرات‌ها و لیبرال‌ها -که بزرگ‌ترین مدعیان آزادی بیان هستند- علیه ترامپ و پایگاه رای دست‌کم 75 میلیون نفری‌اش، به منزله اعلان جنگ داخلی است. 

گلن گرین والد، دادستان پیشین آمریکایی که در دوران حاکمیت بوش پسر علیه دولت جمهوری‌خواه و بازهای شکاری‌اش به خاطر سانسور شدید رسانه‌ها و شنود گسترده از مردم تحت لوای «جنگ علیه ترور» دادخواست صادر کرده بود، امروز می‌گوید دموکرات‌ها به رهبری بایدن همان روند را با اعلان «جنگ دوم علیه ترور» آغاز کرده‌اند، منتها این بار نه علیه مردم خاورمیانه، بلکه علیه مردم خود آمریکا!

از نگاه پروفسور «نوام چامسکی» نظریه‌پرداز برجسته آمریکایی و استاد فلسفه و زبان‌شناسی مؤسسه تکنولوژی ماساچوست، نئولیبرالیسم آمریکایی که هم ترامپ و هم بایدن را به قدرت رسانده اساسا قرابتی با دموکراسی و رای مردم ندارد. تلاش نئولیبرال‌ها برای حفظ کنترل خود بر سیاست و سرمایه در آمریکا، ساختار مردم‌سالاری را در این کشور به چالش کشیده و امروز ترامپ فرصت‌طلب پایگاه عظیم مخالفان و ناراضیان این حاکمیت فاسد را به نام خود کرده است. جز یک آمریکای دوشقه، آشفته و خوددرگیر که نقش سلطه‌گر خود را در جهان پیرامونش گم کرده است، بایدن یک دولت ضعیف و درونگرا را نیز از دوران ترامپ به ارث برده است. طبق آنچه از اولویت‌های 100 روز نخست دولت جدید دموکرات رسانه‌ای شده، بایدن ۲ فصل آغازین دوران ریاست‌جمهوری‌اش را از این زمستان تا اواخر بهار فقط و فقط صرف جبران بخشی از اقدامات ترامپ خواهد کرد. 

بازگشت به معاهدات بین‌المللی که ترامپ از آنها خارج شده بود مثل توافق‌های فرااقیانوسی، توافق پاریس برای تغییرات اقلیمی، پیمان منع توسعه تسلیحات راهبردی (نیواستارت) با روسیه، توافق اقتصادی با چین و احیای پیمان ناتو درکنار معضلات داخلی، چنان انرژی بایدن پیر و فرتوت را خواهد گرفت که به قول مارک فیتزپاتریک، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات واشنگتن در آینده نزدیک، مجال چندانی برای باز کردن پرونده توافق هسته‌ای با ایران یا معامله صلح خاورمیانه باقی نمی‌گذارد. 

از نظر فیتزپاتریک، سیاست‌های ترامپ نه‌تنها برنامه هسته‌ای ایران را متوقف یا کُند نکرد، بلکه باعث شتاب بیشتر آن شد، بنابراین بایدن چاره‌ای ندارد جز اینکه معادلات خاورمیانه را به همین شکل که هست بپذیرد. با این حال کرنش تونی بلینکن، نامزد وزارت خارجه بایدن -که یک صهیونیست دوآتشه است- در مقابل توافق تحمیلی صلح خاورمیانه از سوی دولت ترامپ به شیخ‌نشین‌ها و پادشاهی‌های دست‌نشانده عربی، نشان می‌دهد سیاست خارجی بایدن چندان متفاوت از ترامپ نخواهد بود. 

در این حالت طبیعی است که مسائلی مثل برجام جزو اولویت‌های دولت بایدن نخواهد بود و تا چندین ماه دیگر خواب‌زدگان برجامی که چشم به افق واشنگتن دوخته‌اند فقط شاهد سراب مذاکره خواهند بود. 

******

تحلیف در ترس

 

******

پایان ترامپ با بغض و تنهایی

ثمانه اکوان: رسانه‌ها دیروز [20 ژانویه] سعی داشتند با توجه به مسائل پیش‌آمده برای فضای سیاسی آمریکا، تنها به پوشش خبری مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری جو بایدن در واشنگتن که تبدیل به پادگان نظامی شده بود بپردازند. این روز اما فرصت مناسبی برای بررسی کارنامه دونالد ترامپ، میراث او برای آینده آمریکا و برنامه‌هایش برای آینده بود. 

 

* میراث ترامپ

روزنامه واشنگتن‌پست به بعد جالبی از رفتار ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری‌اش اشاره کرد؛ رفتاری که باعث شد تنها عده‌ای از آمریکایی‌ها، به ‌واقع شهروند این کشور و دارای حق در برابر دولت‌شان به ‌حساب آیند. تحلیلگر این روزنامه با اشاره به سخنرانی وداع ترامپ از ریاست‌جمهوری آمریکا به جمله‌ای اشاره کرده که بشدت دموکرات‌ها را عصبانی کرده است. آنها از اینکه او به دروغ خود را یکی از موفق‌ترین رؤسای‌جمهور ایالات‌متحده نامیده ناراحت نیستند، بلکه از این مساله ناراحتند که بیان کرده است: «ما دوباره روی این ایده مقدس تأکید کردیم که دولت آمریکا پاسخگوی مردمش است». روزنامه واشنگتن‌پست مطرح کرده که همین جمله با توجه به عملکرد ترامپ در توجه نشان دادن به قشر متوسط سفیدپوست در آمریکا نشان می‌دهد او «مردم آمریکا» را چه کسانی می‌داند و تنها در قبال چه کسانی پاسخگو بوده است. ترامپ خودش نیز در ادامه به همین مساله اشاره کرده و گفته است همیشه دغدغه‌اش، در نظر گرفتن منافع خانواده‌های آمریکایی و کارگران آمریکایی بوده است. او بدین ترتیب به و‌ضوح بیان کرده است منظور از مردم آمریکا، سفیدپوستان قشر متوسطی هستند که در رویدادهای انتخاباتی او شرکت کرده و فریاد شادی برایش سر می‌دادند. دولت آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ به این مردم گوش می‌داده و خود را تنها در برابر آنها پاسخگو می‌دانسته است. 

مهم‌ترین میراث ترامپ برای جامعه آمریکا همین ایجاد دودستگی، شکاف اجتماعی و نفرت است که تا سال‌ها در این کشور باقی خواهد ماند. تاریخدانان آمریکایی نیز هر کدام به مواردی اشاره کرده‌اند که قرار است از این ‌پس به ‌عنوان میراث ترامپ در جامعه آمریکا به آنها پرداخته شود. روزنامه یو‌اس‌ای تودی در گزارشی به نقل از تعدادی از تاریخدانان آمریکا به فهرستی از مسائلی که احتمالا در آینده، ترامپ با آنها در جامعه آمریکا شناخته خواهد شد، پرداخته است: عدم توانایی در مدیریت یک پاندمی جهانی، ایجاد آشوب و اغتشاش در داخل آمریکا، پایین آوردن سطح نزاع‌های سیاسی در این کشور، افول آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی، تنها رئیس‌جمهوری در تاریخ آمریکا که ۲ بار استیضاح شد، تنها رئیس‌جمهوری که بدون مدرک مطرح کرد در انتخابات تقلب شده و از حامیان خود خواست برای اعتراض به واشنگتن بروند و رئیس‌جمهوری که باید بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش، به فکر دفاع از خود در برابر دادگاه‌های ایالتی و فدرال باشد. تمام این ویژگی‌ها به این دلیل بیشتر در خاطر مردم آمریکا می‌ماند که روزهای آخر ترامپ، روزهای پرآشوبی در تاریخ آمریکا بود. اگر اعتراضات به نتیجه انتخابات شکل نمی‌گرفت و او از حامیانش نمی‌خواست برای اعتراض به واشنگتن و مقابل کنگره بروند و کنگره توسط این افراد تسخیر نمی‌شد، احتمالا چند ویژگی جالب‌ توجه او نیز در خاطر مردم آمریکا باقی می‌ماند. تقویت برنامه فضایی آمریکا، حفظ اکثریت جمهوری‌خواه در دیوان عالی آمریکا و ارتقا دادن وضعیت اقتصادی مردم آمریکا تا قبل از وارد شدن ویروس کرونا به این کشور و در نهایت به راه نینداختن هیچ جنگی در دنیا در طول دوره 4 ساله ریاست‌جمهوری‌اش، از جمله این موارد است. 

 

* برنامه‌های ترامپ برای آینده‌اش

برنامه اصلی ترامپ برای آینده سیاسی‌اش، حضور در رقابت‌های انتخاباتی سال 2024 است. او دقیقا به همین منظور نتایج انتخابات فعلی را نپذیرفت و با تمام قوا سعی کرد نشان دهد در این انتخابات تقلب شده است. شاید دموکرات‌ها به دنبال این باشند با استیضاح و بعد از آن، محاکمه ترامپ راهی برای ایجاد مانع در برابر این مسیر پیدا کنند اما هنوز هم برای نتیجه‌گیری درباره رأی سنا به تبرئه ترامپ از اتهامات یا گناهکار دانستن او زود است. با آنکه دموکرات‌ها سعی دارند محاکمه ترامپ در مجلس سنا را به تعویق بیندازند تا بلکه بتوانند از این تهدید برای ساکت نگه داشتن او در 100 روز ابتدایی فعالیت بایدن بهره بگیرند اما ترامپ نیز برنامه‌های خاص خود را در این باره دارد. آنطور که روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داده، دونالد ترامپ در روزهای پایانی حضورش در کاخ سفید با برخی کارشناسان و همراهان مورد اعتمادش درباره امکان به راه انداختن حزبی سیاسی با عنوان «میهن‌پرست» مشورت کرده است؛ حزبی که شامل تمام گروه‌های دست راستی افراطی مسلح در سراسر آمریکاست و می‌تواند همان قشر سفیدپوستان طبقه متوسط را با همان شعارها و سخنرانی‌های قبلی ترامپ به سمت او بکشاند. او در این جلسه اظهار امیدواری کرده است با به راه انداختن این حزب قدرتمند بتواند با وجود خروج از واشنگتن و کاخ سفید، همچنان تأثیرگذاری خود را بر فضای سیاسی و اجتماعی آمریکا حفظ کند. این خبر بعد از آن منتشر شد که رسانه‌های آمریکایی خبر دادند ترامپ، حزب جمهوری‌خواه و اعضای آن را به دلیل حمایت عده‌ای از اعضای این حزب از طرح استیضاحش و همچنین خرده‌گیری به او به دلیل حوادث ششم ژانویه در ساختمان کنگره سرزنش کرده است. او همچنین پیکان حملات خود را به سمت «میچ مک‌کانل» رهبر جمهوری‌خواهان کنگره هدایت کرده که گفته بود ترامپ باعث ایجاد این آشوب در کنگره شد. به نظر می‌رسد ترامپ می‌خواهد با راه انداختن حزبی که هم پول دارد و هم اسلحه، ۲ حزب اصلی آمریکا را در انتخابات بعدی و در طول 4 سال ریاست‌جمهوری بایدن بشدت به چالش بکشد. او برای این کار به یار قدیمی خود «استیو بنن» که مشاور استراتژیکش در ۲ سال ابتدایی فعالیتش در کاخ سفید بود نیز نیاز دارد. به همین دلیل بود که ترامپ در روز آخر فعالیت خود در کاخ سفید فرمان عفو بنن را صادر کرد. رابطه این ۲ فرد پس از برخی اختلاف‌نظرها تیره‌وتار شده بود. بعد از ۲ سال فعالیت در کاخ سفید، در نهایت بنن که حالا دیگر سرش به آموزش دادن گروه‌های دست راستی اروپایی گرم شده بود، راهش را از ترامپ یکدنده و لجباز که به مشاوره‌های او اهمیتی نمی‌داد جدا کرد. بعد از مدتی بنن به دلیل فساد اقتصادی بازداشت و محاکمه شد. ترامپ در روزهای آخر کمپین انتخاباتی خود به این نتیجه رسیده بود در رقابت‌های انتخاباتی‌اش در سال 2016 نیز به لطف برنامه‌های بنن، توانسته بود انتخابات را ببرد و حالا نیاز دارد دوباره با او کار کند. 

بنن اما در آن دوران به‌یکباره سر از بازداشتگاه و زندان درآورد. حالا با عفو او، زمینه همکاری ۲ یار قدیمی برای انتخابات بعدی یا تأثیرگذاری بر فضای سیاسی واشنگتن هموار شده است. مجوز ترامپ به دخترش ایوانکا برای حضور در مراسم تحلیف بایدن نیز نشان می‌دهد ترامپ حتی اگر خودش هم در میدان سیاست باقی نماند، اجازه نمی‌دهد جمهوری‌خواهان اعضای خانواده‌اش را به این آسانی‌ها از عالم سیاست دور کنند. با همه این اوصاف، نگاهی به تاریخ فعالیت ۲ حزب دموکرات و جمهوری‌خواه و نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در دوره‌های مختلف آمریکا نشان می‌دهد معمولا احزاب مستقل که خود را نه دموکرات می‌دانند، نه جمهوری‌خواه، شانس چندانی برای پیروزی در انتخابات‌های مختلف ندارند و باید دید آیا حزب میهن‌پرست به رهبری ترامپ می‌تواند ساختار سیاسی مبتنی بر ۲ حزب را تغییر دهد یا خیر. 

 

* پایان ریاست‌جمهوری؛ آغاز محاکمه‌ها

با تمام مسائل مطرح‌شده اما به نظر نمی‌رسد دموکرات‌ها اجازه دهند ترامپ همچنان به ‌عنوان یک فعال سیاسی در جامعه آمریکا حضور داشته و برنامه‌ ای برای حضور دوباره در عرصه انتخابات داشته باشد. اعضای گروه پروژه لینکلن که جمهوری‌خواهان مخالف ترامپ هستند، در گفت‌وگو با نشریه نیوزویک پیش‌بینی کرده‌اند ترامپ به ‌احتمال ‌زیاد بعد از خارج شدن از کاخ سفید باید در دادگاه‌های زیادی در ایالت‌های مختلف حضور یابد و از حالا به بعد باید به فکر هزینه‌های دفاع از خود در این محاکم قضایی باشد. دادگاهی که از هم‌اینک پرونده علیه چهل‌و‌پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا را به جریان انداخته، دادگاهی در نیویورک است که دادستان آن به دنبال اقدامات غیرقانونی ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری است و امیدوار است اتهامات خوبی علیه او در این تحقیقات به دست بیاورد. این دادگاه منطقه جنوب نیویورک در حال تحقیق درباره مراسم تحلیف ترامپ در سال 2017 میلادی است که گفته می‌شود 107 میلیون دلار از منابع مالی این مراسم به ‌صورت غیرقانونی هزینه شده است. علاوه بر این، دادگاه‌های نیویورک و منطقه منهتن در حال تحقیقاتی مشترک روی پرونده مالیاتی ترامپ هستند؛ مالیات‌هایی که قرار بود لیست پرداخت آنها را در جریان رقابت‌های انتخاباتی در اختیار رسانه‌ها قرار دهد و نداد. علاوه بر این، دادستان‌ها در واشنگتن و مریلند نیز پرونده مشترکی را در دست بررسی دارند که قرار است بر اساس آن درباره اقدامات غیرقانونی ترامپ در کاخ سفید و استفاده از امکانات دولتی برای رسیدن به مقاصد و منافع شخصی تحقیق شود. دادگاه‌های دیگری در ایالت‌های مختلف نیز اعلام کرده‌اند حالا بعد از پایان یافتن دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، می‌خواهند به موضوع سوء‌رفتار جنسی او در برابر تعدادی از زنانی که با آنها در ارتباط بوده ورود کرده و علیه او پرونده تشکیل دهند.

گروه سیاسی: گزینه‌های پیشنهادی جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای تصدی وزارت خارجه، مدیر اطلاعات ملی آمریکا و وزارت دفاع این کشور در جلسه تایید خود در مجلس سنا سیاست‌های دولت بایدن در قبال ایران و بویژه موضوع برجام را تشریح کردند تا نمای شفاف‌تری از راهبرد دولت منتخب این کشور نسبت به ایران مشخص شود. 

به گزارش «وطن امروز»، «آنتونی بلینکن»، گزینه پیشنهادی جو بایدن برای تصدی وزارت خارجه آمریکا در جلسه تأیید خود در مجلس سنا سیاست‌های دولت آتی این کشور در مواجهه با توافق هسته‌ای موسوم به برجام را تشریح کرد. نکاتی که بلینکن در سنا درباره پرونده هسته‌ای ایران مطرح کرد همان چیزی بود که پیش از این، افراد نزدیک به بایدن از ابعاد آن رونمایی کرده بودند: بازگشت مشروط آمریکا به برجام به عنوان سکویی برای آغاز مذاکره درباره توافقی جامع‌تر از سال 2015 که برنامه موشکی و حضور منطقه‌ای ایران را در بر بگیرد و همچنین بتواند بندهای محدودیت‌ساز هسته‌ای ایران را طولانی‌تر کند. 

در چنین فضایی تونی بلینکن در مجلس سنا گفت: «رئیس‌جمهور منتخب معتقد است اگر ایران به توافق بازگردد ما هم به این توافق برمی‌گردیم اما از این مسأله، همراه با متحدان‌مان که بار دیگر با ما همراستا می‌شوند به عنوان سکویی برای دستیابی به یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر و رسیدگی به مسائل دیگر بویژه مساله موشکی و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران استفاده خواهیم کرد». بلینکن در ادامه اضافه کرد: «حالا که این گفته شد، باید بگویم با این نقطه فاصله زیادی داریم. باید ببینیم بعد از اینکه رئیس‌جمهور منتخب سر کار می‌آید ایران چه اقداماتی انجام می‌دهد و آماده انجام چه اقداماتی است، بعدا اگر آنها می‌گویند به پایبندی به برجام برگشته‌اند باید ارزیابی کنیم ببینیم آیا به وعده‌های‌شان عمل کرده‌اند یا خیر». او در ادامه تصریح کرد که درباره برجام با نماینده‌های کنگره و همچنین رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه رایزنی خواهد کرد. بلینکن گفت: «بله! ما حتما با شما (نماینده‌های کنگره) مشورت خواهیم کرد. فکر می‌کنم همان‌طور که رئیس (کمیته روابط خارجی مجلس سنا) گفت مهم است که در آغاز این فرآیند و نه پایان آن، با متحدان و شریکان‌مان در منطقه از جمله اسرائیل و کشورهای خلیج[فارس] هم تعامل کنیم».

 

* یک هدف مشترک با 2 مسیر متفاوت

نگاهی به اظهارات بلینکن نشان می‌دهد دولت جو بایدن به دنبال همان هدفی است که دولت ترامپ در برجام پیگیری می‌کرد، یعنی توافقی جامع‌تر که گستره تمام مولفه‌های قدرت ایران را پوشش داده و بند غروب را از روی محدودیت‌های گسترده هسته‌ای کشورمان بردارد. این همان نکته‌ای است که ترامپ دقایقی بعد از اعلام خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک اعلام کرد. 

ترامپ 18 اردیبهشت 97 در روز اعلام خروج کشورش از برجام گفت: مقامات ایران طبعا خواهند گفت از مذاکره درباره یک توافق جدید خودداری خواهند کرد؛ آنها از این کار خودداری می‌کنند و اشکالی هم ندارد. احتمالا اگر من هم جای آنها بودم، همین را می‌گفتم. اما حقیقت این است که آنها خواهان یک توافق تازه و پایدار خواهند بود؛ وقتی آنها این را بخواهند، در آن زمان من آماده، مایل و قادر به انجام آن خواهم بود. البته دونالد ترامپ بدون اینکه به این هدفش برسد کاخ سفید را ترک کرد اما رقبای دموکراتش این هدف را با دیپلماسی پی خواهند گرفت و با دشواری‌ها و موانع بسیاری در این باره مواجه هستند. 

جیک سالیوان گزینه مورد نظر جو بایدن برای مقام مشاور امنیت ملی کاخ سفید ماه گذشته در نشست مجازی شورای سردبیران روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال گفت: «تهران باید به جایگاه پیشین (قبل از خروج واشنگتن از برجام) بازگردد و ملزم به اجرا و رعایت شرایط این توافقنامه شود».

سالیوان همچنین در مصاحبه با سی‌ان‌ان یادآور شد: «بایدن گفته است اگر ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای عمل کند، به صورتی که برنامه هسته‌ای آن مجددا محدود و تحت کنترل باشد، ما هم به توافق باز خواهیم گشت. اما چنین گامی باید مبنای مذاکرات بعدی شود». سالیوان افزود، لازم است برنامه موشک‌های بالستیک ایران هم در هر مذاکره‌ای پس از بازگشت واشنگتن و تهران به توافق هسته‌ای، «روی میز» باشد. این مساله برای محافظه‌کاران در ایران و منتقدان جمهوری‌خواه توافق هسته‌ای دوران باراک اوباما به یک اندازه اهمیت دارد. 

 

* هدف؛ مهار ایران

بلینکن همچنین با اشاره به چالش‌های ایران برای دولت آمریکا در پاسخ به سوال «رابرت منندز» رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا مبنی بر اینکه آیا با کنگره برای رسیدن به اجماع درباره ایران و مقابله با این کشور به عنوان یک چالش همکاری خواهد کرد، گفت: «پاسخ این سوال مثبت است». وی اضافه کرد: «هنگامی که صحبت از سیاستی تا این حد چالش‌بر‌انگیز یعنی مقابله با ایران مطرح است، اگر بتوانیم درباره این مسائل همفکری کنیم در وضعیت بهتری قرار خواهیم داشت».

او سپس گفت: «درباره ایران 2 نکته وجود دارد. اول اینکه، رئیس‌جمهور بایدن به این گزاره که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نخواهد کرد متعهد است و می‌دانم که همه ما در این کمیته درباره این هدف هم‌نظریم». بلینکن در ادامه ادعاهای خود اضافه کرد: «ایران مجهز به سلاح هسته‌ای یا در آستانه دستیابی به آن یا با ظرفیت ساخت چنین سلاحی در کوتاه‌مدت، در زمینه‌های اقدامات مخرب دیگر اعم از حمایت از تروریسم، حمایت از نایبانش یا بی‌ثبات کردن منطقه، کشوری خواهد بود که اقدامات خطرناک‌تری نسبت به الان انجام خواهد داد». وزیر خارجه آتی دولت آمریکا اضافه کرد: «بنابراین فکر می‌کنم ما مسؤولیت فوری داریم تا هر آنچه می‌توانیم برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح یا به دست آوردن ظرفیت گریز هسته‌ای برای ساخت چنین سلاحی انجام دهیم».

بلینکن گفت: «از نظر من، برجام به‌رغم محدودیت‌هایش در مأموریت خودش برای بستن مسیرهای دستیابی ایران به مواد هسته‌ای لازم جهت ساخت سلاح هسته‌ای موفق عمل می‌کرد. این توافق علاوه بر این، شدیدترین بازرسی‌ها در تاریخ کنترل تسلیحاتی را مستقر کرد».

همچنین «لوید آستین» ژنرال بازنشسته آمریکایی و گزینه بایدن برای وزارت دفاع این کشور، بامداد چهارشنبه به وقت تهران مدعی شد ایران تهدیدی برای متحدان آمریکا در منطقه غرب آسیا و نیروهای مستقر این کشور در منطقه است. 

به نوشته «رویترز»، آستین طی اظهاراتی در جلسه تایید وی برای ریاست پنتاگون در کمیته خدمات مسلح مجلس سنا، ادعا کرد: «ایران همچنان یک عنصر ثبات‌زدا در منطقه است... این [کشور] تهدیدی برای شرکای ما در منطقه و آن دسته از نیروهایی است که در منطقه مستقر کرده‌ایم».

وی در ادامه ادعاهای خود افزود: «اگر ایران روزی به توانمندی اتمی برسد، مقابله با بیشتر مشکلاتی که با آن در منطقه مواجه هستیم، به دلیل این مساله دشوارتر خواهد شد».

گزینه وزارت دفاع آمریکا در دولت بایدن، هرگونه بازگشت به توافق هسته‌ای ایران را نیازمند پیش‌قدم شدن تهران دانست و گفت: «پیش‌شرط ما برای بررسی بازگشت به توافق، این است که ایران شروط مشخص‌شده در آن را اجرا کند... بازگشت به نقطه‌ای که باید اکنون در آن قرار داشتند». 

آستین با هشدار درباره اینکه کشورش هم در داخل و هم در خارج با گستره‌ای از دشمنان مواجه است، گفت که وظیفه ارتش ایالات متحده است که بر این خطرات غلبه کند. 

 

* با حذف سلیمانی ناامن‌تر شدیم

آنتونی بلینکن در بخش دیگری از این جلسه به سوال یک سناتور درباره دلیل مخالفت با اقدام «دونالد ترامپ» در ترور سردار «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پاسخ داد. بلینکن تصریح کرد از ترور ژنرال سلیمانی متأسف نیست اما این اقدام آمریکا را امن‌تر نکرده است. او گفت: «هیچ‌کس برای حذف ژنرال قاسم سلیمانی اشک نمی‌ریزد. هیچ‌کس از این بابت که او دیگر نیست تأسف نمی‌خورد. مساله این نیست که آیا حذف او کار صحیحی بود یا خیر، بلکه مساله پیش‌بینی تبعات چنین اقدامی بود و پرسیدن اینکه آیا این اقدام ما را ایمن‌تر می‌کند یا خیر؟»

بلینکن گفت: «دولت‌های قبلی از جمله دولت‌های بوش و اوباما به این نتیجه رسیدند که ما [با چنین اقدامی] ایمن‌تر نخواهیم شد. فکر می‌کنم آنچه بعد از قتل او شاهد بودیم از جمله حمله به مواضع‌مان در عراق- که اگر نگوییم صدها سرباز آمریکایی، ده‌ها نفر از آنها را به صدمات مغزی دچار کرد- اینکه نیروهای‌مان در عراق مجبور شدند از بیم حمله شبه‌نظامیان مرتبط با ایران به عقب برگردند، اینکه صحبت‌هایی از بستن سفارت‌مان در بغداد مطرح شد و اقدامات مختلفی که ایران انجام داد... اینها نشان می‌دهد ایمنی‌مان کمتر شد نه بیشتر».

 

* بازگشت به برجام زمانبر است

«آوریل هینس»، گزینه پیشنهادی «جو بایدن» برای تصدی سمت مدیر اطلاعات ملی آمریکا نیز در جلسه تاییدش ادعا کرد آمریکا با بازگشت به برجام فاصله دارد. او در پاسخ به سوال یک سناتور که درباره سیاست تیم بایدن درباره برجام پرسید، گفت: «رئیس‌جمهور منتخب گفته اگر ایران قرار باشد به پایبندی به برجام برگردد او دستور می‌دهد ما هم همین کار را انجام دهیم».

وی اضافه کرد: «به صراحت بگویم فکر می‌کنم فاصله زیادی تا آنجا داریم و فرصت خواهیم داشت تا با کنگره درباره این موضوعات رایزنی کنیم.» هینس گفت: «رئیس‌جمهور منتخب علاوه بر این گفته هنگام انجام این کار ما باید نگاهی هم به مسائل موشک‌های بالستیک و اقدامات بی‌ثبات‌کننده [ایران] که شما به آنها اشاره کردید داشته باشیم».

 

* موانع یک دولت حداقلی!

چیدمان تیم سیاست خارجی و امنیت ملی جو بایدن بیانگر این است که این ترکیب در مواجهه با ایران پروسه‌محور خواهد بود و از این منظر گزاره‌ای که آوریل هینس مبنی بر فاصله این کشور با برگشت به برجام بیان کرد را عینا وندی شرمن که از معماران توافق هسته‌ای 2015 با ایران به شمار می‌رود و بتازگی به سمت معاونت وزارت خارجه دولت بایدن انتخاب شده مطرح کرده بود. دولت بایدن میراث‌دار سلسله سیاست‌های شکست‌خورده ترامپ در قبال ایران است و در این میان قانون هسته‌ای مجلس و آغاز غنی‌سازی 20 درصد در ایران معادله برجام را برای دولت بایدن پیچیده‌تر می‌کند. تهران دیگر در شرایطی که سال 2015 هنگام انعقاد برجام قرار گرفته بود نیست، به‌علاوه اینکه دولت بایدن نیز با مشکلات اسفناک داخلی آمریکا، دولتی ضعیف و حداقلی خواهد بود، بنابراین گزاره عدم امکان بازگشت فوری آمریکا و زمانبر بودن آن از این خاستگاه نشأت می‌گیرد. 

تیتر یک شماره دیروز «وطن امروز» با عنوان «ظریف ترامپید» با واکنش‌های بسیار زیادی در افکار عمومی مواجه شد. تیتر و گزارش «وطن امروز» مربوط به اقدام غیرملی محمدجواد ظریف در ابراز اشتیاق برای مذاکره با دولت ترامپ، آن هم چند روز پس از شهادت سپهبد سلیمانی به دست ترامپ بود. روز سه‌شنبه نمایندگان مجلس شورای اسلامی ظریف را احضار کردند و از او درباره این ابراز اشتیاقش برای گفت‌وگو با دولت ترامپ پس از ترور شهید سلیمانی پرسیدند. از آنجا که وزیر دولت روحانی جواب قانع‌کننده‌ای برای این اظهاراتش نداشت، با کارت زرد نمایندگان مواجه شد. 

«وطن امروز» نیز دیروز گزارشی درباره حضور ظریف در مجلس و بازخوانی اظهارات غیرملی‌اش درباره مذاکره با دولت ترامپ منتشر و تیتر «ظریف ترامپید» را برای آن انتخاب کرد.  انتخاب این تیتر برای آن بود که این واقعیت که ظریف از پادوهای جریان متمایل به مذاکره با ترامپ بوده، تثبیت شود، چرا که این جماعت در تدارک آن هستند با شروع به کار دولت جدید آمریکا، خود را مخالفان ترامپ و علاقه‌مندان به بایدن معرفی کنند. قطعا می‌دانستیم این اقدام «وطن امروز» با عصبانیت و خشم عوامل ظریف و استقبال جریان انقلابی مواجه خواهد شد. کما اینکه این اتفاق نیز افتاد و به صورت کاملا شفاف، حمله، هتاکی و بی‌ادبی عوامل ظریف به «وطن امروز» و تحریریه «وطن امروز» در دستور کار تیم رسانه‌ای هوادار ظریف قرار گرفت. توهین‌های زشت و بی‌شرمانه عوامل ظریف به «وطن امروز» و تحریریه «وطن امروز»، آن روی پنهان جماعت ظریفیست را بیشتر عیان کرد و نشان داد در حلقه هواداران وزیر خارجه، اوباشی حضور دارند که شبیه‌ترین افراد و تفکرات به دونالد ترامپ و هوادارانش هستند. ادبیات زشت و توهین‌های حامیان ظریف به «وطن امروز» آنقدر مشمئزکننده است که نمی‌توان آن را منتشر کرد. جالب اینکه ظریفیست‌ها حتی یک خط و یک جمله استدلال در مقابل گزارش «وطن امروز» ننوشته‌اند، چرا که خودشان می‌دانند ابراز اشتیاق ظریف برای مذاکره با دولت ترامپ، آن هم چند روز پس از ترور شهید سلیمانی به دست ترامپ قابل کتمان یا توجیه نیست. به همین دلیل هواداران ظریف ساده‌ترین راه یعنی فحاشی و توهین به «وطن امروز» را در پیش گرفتند تا پس از آشوب 6 ژانویه هواداران ترامپ و حمله به کنگره، این بار جریان نظیر آنها در تهران وجه دیگری از اوباشگری را نمودار کنند.  

اما غیر از این اراذل «خودجوش» هوادار ظریف، دیروز سخنگوی وزارت امور خارجه هم در گفت‌وگو با یک رسانه هوادار ظریف، ادبیات زشت و وقیحانه‌ای علیه «وطن امروز» به کار برد تا از قافله هتاکی اوباش همسو عقب نماند؛ ادبیاتی که تاکنون در تاریخ وزارت امور خارجه نسبت به یک رسانه داخلی سابقه نداشته است. 

خطیب‌زاده در این اظهارات بی‌سابقه و هتاکانه عبارات «جاهل»، «سخیف»، «مهمل» و «دون» را خطاب به «وطن امروز» به کار برده است. این بی‌ادبی سخنگوی وزارت امور خارجه که اساسا قرار است یک وزارتخانه ملی و غیرحزبی غیرباندی باشد، نشان می‌دهد جمع هوادار اوباش و کارمند زشت‌سیرت، ترکیبی نامطبوع را در اطراف آقای ظریف ترسیم کرده است!

با این حال اما طبق فرموده امام سجاد(ع) که فرموده‌اند: «اَلحَمدُلِله الَّذی جَعَلَ اَعدائَنا مِنَ الحُمَقاءِ وَ الجُهَلاءِ» این جماعت هوادار و کارمند ظریف نیز از درک و فهم ماهیت گزارش و تیتر «وطن امروز» عاجز ماندند و متوجه نشدند خود با دست خود باعث انتشار تیتر «وطن امروز» و مفهوم مستتر در آن شدند. «ظریف ترامپید» مستند به تمایل و اشتیاق ظریف برای گفت‌وگو با دولت ترامپ است. اشتیاق و علاقه‌ای که هم در ماجرای مصاحبه با اشپیگل نمود عینی یافت و هم در ماجرای وساطت آبه شینزو علنی شد و هم در نامه‌نگاری‌هایی که «وطن امروز» سر موقع، آنها را برای مردم فاش می‌کند؛ تا مشخص شود چه کسانی در چه جایگاهی نظام جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار دادند تا با ترامپ مذاکره کنند و هرگز به نیت شوم خود نرسیدند. آنها شبیه‌ترین افراد به ترامپ هستند و عاقبتی مانند ترامپ برای آنها رخ خواهد داد.

 

* استقبال گسترده از تیتر «وطن امروز»

همزمان با انتشار صفحه نخست شماره روز سه‌شنبه اول بهمن «وطن امروز»، تیتر «ظریف ترامپید» مورد استقبال گسترده مخاطبان قرار گرفت. در شبکه‌های اجتماعی، کاربران با انتقاد از تمایل و اشتیاق مکرر ظریف برای مذاکره با دولت ترامپ، هشتگ #ظریف_ترامپید را به صورت گسترده  منتشر کردند. استقبال بی‌سابقه از تیتر «وطن امروز» و انتقاد از ظریف با ادبیاتی موجه و مودبانه صورت گرفت. به گونه‌ای که درس اخلاقی باشد به حامیان هتاک وزیر امور خارجه.

گروه اقتصادی: رئیس کل بانک مرکزی سه‌شنبه شب با حضور در یک برنامه تلویزیونی در تمجید از مدیریت خود در راس بانک‌مرکزی گفت: اگر این مدیریت نبود، تورم بالای ۱۲۰ و حتی ۱۵۰ درصد می‌رفت. ادعای رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه اگر این مدیریت نبود؛ تورم بالای ۱۲۰ و ۱۵۰ درصد می‌رفت، ادعایی است که هر مسؤول دیگری با هر کارنامه فاجعه‌باری هم می‌تواند آن را مطرح کند، چرا که این نوع ادعاها اساسا قابل سنجش نیست. در واقع این ادعا که «اگر من نبودم، بدتر می‌شد»، به دلیل غیرممکن بودن راستی‌آزمایی آن، قابل ارزیابی نبوده و از همین رو هر مسؤولی در هر رده‌ای می‌تواند ناکارآمدی‌های مدیریتی خود را با این ادعا توجیه کند. به طور مثال اگر در دولت آینده قیمت دلار به یک‌میلیون تومان و نرخ تورم به 200 درصد افزایش یابد، مسؤولان اقتصادی می‌توانند همین ادعا را مطرح کرده و اعلام کنند «اگر ما نبودیم، وضع از این بدتر می‌شد»! «وطن امروز» در گزارش حاضر، برخی شاهکارهای مدیریتی همتی در راس بانک مرکزی را برشمرده است. 

رئیس کل بانک مرکزی سه‌شنبه شب گذشته با حضور در یک برنامه تلویزیونی، به تشریح برخی مسائل و همچنین اقدامات بانک مرکزی برای مدیریت بازار پول و ارز پرداخت. عبدالناصر همتی در این برنامه با اشاره به تلاش آمریکا برای آسیب رساندن به اقتصاد کشور گفت: ترامپ تمام تلاشش این بود با حداکثر تورم و با رشد بسیار شدید منفی اقتصادی، ایران به سمت ابرتورم و فروپاشی پیش برود. وی با اشاره به اینکه ابرتورم یعنی ماهانه ارقام بزرگی به تورم اضافه می‌شود، تاکید کرد: خوشبختانه در این زمینه با اراده مردم و ارکان نظام و درایت مقام معظم رهبری، آمریکایی‌ها به هدف‌شان نرسیدند و ابرتورم اتفاق نیفتاد و عملا در این ۲ سال و نیم هر چه فشار آوردند، نتیجه عکس گرفتند. 

همتی تاکید کرد: چون هنوز تحریم‌ها ادامه دارد، یک چیزهایی را نمی‌گویم، زیرا به آمریکایی‌ها نمی‌توان اعتماد کرد. رئیس کل بانک مرکزی افزود: در ۲ سال گذشته ارقام ارزی ناشی از درآمدهای نفتی، خیلی کاهش یافته است. من یک بار هم در مصاحبه‌ای گفتم این رقم در ۲ سال، کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بوده است. در حالی که میانگین درآمد نفتی ما در سال‌های گذشته، سالانه بالای ۴۰‌میلیارد دلار بود و این ۲۰ میلیارد دلار هم در اختیار کشورهایی همچون عراق و جاهای مختلفی است که نتوانستیم وصول کنیم. 

وی با اشاره به اینکه شرایط سال گذشته بهتر بود، اظهار داشت: امسال 6 ماه اول شرایط بسیار سخت بود. وقتی سال ۹۷ فشار اقتصادی شروع شد و از زمانی که بنده به بانک مرکزی آمدم، سیاست این بود ارزپاشی نکنیم و اجازه بدهیم نرخ ارز در بازار تعیین شود و ما قدرت تامین نیازهای اساسی کشور را داشته باشیم و این خیلی برای ما مهم بود. استراتژی ما این بود تامین کالاهای اساسی و دارو اولویت است. رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: این اولویت را نمی‌توانیم برای تزریق ارز در بازار برای حفظ نرخ ارز، خرج کنیم. در حقیت ارزپاشی یک استراتژی اشتباهی بود که آمریکایی‌ها می‌خواستند کل ارز را از دست‌مان خارج کنند. بنده و همکارانم در بانک مرکزی این شرایط را اداره کردیم. ما سال گذشته ۱۵ میلیارد دلار برای کالاهای اساسی و دارو پرداخت کردیم. امسال هم تا به الان که در خدمت شما هستم، نزدیک ۸ میلیارد دلار به کمک صادرکنندگان برای مواد اولیه تامین کرده‌ایم. همتی همچنین گفت: ما الان اقتصاد را بدون نفت اداره می‌کنیم، اقتصاد بدون نفت در شرایط فشار تحریم، بسته شدن بیمه‌ها و نفتکش‌ها، اداره شده است. من می‌دانم طبقات پایین خیلی سختی می‌کشند، فشار روی مردم خیلی زیاد است. ما هدف‌مان این بود ابرتورم اتفاق نیفتد. 

 رئیس بانک مرکزی گفت: در سال 97 که قیمت دلار 19 هزار تومان شده بود،‌ خیلی‌ها به ما می‌گفتند «حرص نخور، نمی‌توانی جلوی بازار را بگیری» و پیش‌بینی دلار 50-40 هزار تومانی را در همان سال مطرح می‌کردند ولی ما جلوی آن را گرفتیم و در یک بازه طولانی دلار را نزدیک 11 هزار تومان متوقف کردیم. وی اضافه کرد: اگر جلوی بسیاری از زیاده‌خواهی‌ها و پول‌پاشی‌ها را نمی‌گرفتیم تورم بسیار شدیدی را لمس می‌کردیم، به ‌طوری که دلار بالای 50 هزار تومان و تورم فراتر از 120 تا 150 درصد پیش می‌رفت.

 

* برخی شاهکارهای مدیریتی همتی

همتی در حالی از مدیریت خود در راس بانک مرکزی تمجید می‌کند که تا چند هفته پیش، موانع این بانک در مسیر ترخیص کالاهای دپو  شده در گمرک، باعث رشد هر چه بیشتر قیمت‌ها در بازار داخلی شد. این در حالی بود که ستاد اقتصادی دولت پیش‌تر چندین‌بار بانک مرکزی را موظف به تخصیص ارز جهت صدور کد رهگیری برای ترخیص کالاها کرده بود. شاهکار مدیریتی دیگر بانک مرکزی که بویژه در دوران بازگشت تحریم‌های آمریکا نمود یافت، بی‌توجهی بانک مرکزی به راه‌های دور زدن تحریم‌ها نظیر استفاده از پیمان‌های پولی، رمزارزها و بویژه صرافی‌ها برای جلوگیری از تشدید فشار تحریم بر اقتصاد کشور بود. یکی دیگر از شاهکارهای مدیریتی همتی را می‌توان در وضعیت کنونی بورس هم مشاهده کرد. اسفندماه سال گذشته بود که شاپور محمدی، رئیس سابق سازمان بورس برای جلوگیری از حبابی شدن بازار سرمایه، دامنه نوسان را از 5 درصد به 2 درصد کاهش داد. بلافاصله پس از این اقدام، دولتمردان و از جمله همتی با انتقاد از این تصمیم، به حبابی شدن بورس و بر باد رفتن بخش زیادی از سرمایه مردم در این بازار دامن زدند. صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن محدود شدن دامنه نوسان قیمت در بازار سرمایه، دغدغه رئیس سابق بورس نسبت به حبابی شدن این بازار درست بود. با این حال مخالفت دولت و بویژه همتی در نهایت بورس را در مسیر مخرب کنونی قرار داد. 

شاهکار همتی در بازار سرمایه البته محدود به همین جا نیست. چندی پیش شورای عالی بورس طی مصوبه‌ای دست بانک‌ها را برای تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت بازتر از همیشه کرد. این مصوبه اما تاثیر چشمگیری بر تسریع رشد نقدینگی در آینده خواهد داشت. صرف‌نظر از اثر مخرب این مصوبه، سکوت آمیخته با رضایت همتی نسبت به این مصوبه، تعجب‌برانگیز بود. در حالی که به نظر می‌رسید همتی نه‌تنها نسبت به عواقب خطرناک این تصمیم موضع‌گیری کند، بلکه به دخالت شورای عالی بورس در امور بانک مرکزی هم انتقاد کند، او هیچ واکنشی به این مصوبه نداشت. 

***

در پی اعتراضات مردم قم به اظهارات سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، وی مجبور به عذرخواهی شد. به گزارش «وطن امروز»، علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا چند روز پیش گفته بود 30 درصد مردم قم از ماسک استفاده می‌کنند و به دلیل کم‌اهمیتی نسبت به رعایت نکات بهداشتی، بازگشت بیماری کرونا در قم اجتناب‌ناپذیر است. این اظهارات موجب اعتراض شهروندان قمی شد. دراین میان سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا با انتشار فایل صوتی از مردم شریف استان قم عذرخواهی کرد. او در این فایل گفت از صحبت‌های من سوءبرداشت شده است.  او گفت: قصد من صرفا تذکر به رعایت پروتکل‌ها بود و به هیچ وجه قصد اهانت به مردم قم، آقایان علما و امام جمعه را نداشته و ندارم. علیرضا رئیسی چند روز قبل اعلام کرده بود در برگزاری نماز جمعه و مراسم مذهبی روزهای اخیر در قم پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشده بود.

اظهارات سخنگوی ستاد ملی کرونا درباره برگزاری برخی مراسمات در شهر مقدس قم را می‌توان از زاویه‌ای جدید ارزیابی کرد. علیرضا رئیسی این اظهارات را در جلسه ستاد ملی کرونا و در حضور اعضا بیان کرد و سخن رسمی یا مصاحبه و گفت‌وگو با رسانه‌ها نبود بلکه به نوعی گزارش کار بود. از طرفی جلسه ستاد ملی کرونا محرمانه محسوب می‌شود و حتی صداوسیما اجازه ندارد جزئیات آن را بدون اجازه ستاد پخش کند و جالب اینکه به هیچ عنوان این بخش از اظهارات وی پوشش خبری داده نشد، چرا که اجازه چنین کاری داده نشد. سوال بزرگ این است که چگونه این بخش از اظهارات رئیسی از جلسه محرمانه ستاد ملی مقابله با کرونا پخش می‌شود و موجب اعتراض قم شده و در نهایت سخنگوی ستاد مجبور به عذرخواهی می‌شود؟ با کمی کنکاش متوجه می‌شویم نخستین کسی که این فیلم را منتشر کرد علیرضا معزی، معاون ارتباطات ریاست‌جمهوری است. 

وی در توئیتر و در توضیح فیلم منتشره نوشت: «مسؤولان وزارت بهداشت در جلسه‌ امروز ستاد ملی کرونا هم از مسافرت در تعطیلات گلایه کردند و هم به پروتکل‌شکنی در تجمعات مذهبی اعتراض داشتند خصوصا به شیوه‌ برگزاری نماز جمعه و مراسمات عزاداری در قم. در ستاد ملی، هرگز دوگانه‌سازی نشد اما اخبار امروز صداوسیما صرفا به عامل سفر اشاره کرد». مشخص نیست انتشار این فیلم که به وضوح اعتراض و انتقاد اهالی قم را در پی داشت با چه هدفی صورت گرفته اما چیزی که مشخص است اینکه اگر منتشرکننده قصد خیرخواهی هم داشته، تخم نفاق کاشته و اهالی یک منطقه را به وزارت بهداشت بدبین کرده، چرا که ادبیات آقای رئیسی مناسب نشر رسانه‌ای نبود. باید از معزی، معاون ارتباطات ریاست‌جمهوری پرسید که با چه هدفی فیلمی از جلسه محرمانه منتشر کرده و حالا آیا به هدف خود رسیده؟ آیا قصد داشته سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در موضع ضعف قرار گیرد و مجبور به عذرخواهی شود؟ اگر پاسخ ایشان منفی است، می‌تواند نتیجه بی‌تدبیری خود را که بارها در سطح کلان دولتی‌ها شاهدش بودیم ببیند.